ਸਮੇਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਲੋੜ-ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ

ਅਮਰਜੀਤ ਢਿੱਲੋਂ
ਜ਼ਹਿਰ-ਮੁਕਤ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀਸਮੇਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਕੋਈ ਕੁਦਰਤੀ ਕਲਪਨਿਕ ਗੱਲਾਂ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ ਹੈ। 1959 'ਚ ਫੀਡੇਲ ਕਾਸਟਰੋ ਦੀ ਅਗਵਾਈ 'ਚ ਜਦ ਕਿਊਬਾ 'ਚ ਇਨਕਲਾਬ ਆਇਆ ਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਲਈ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਬੁੱਕਲ 'ਚ ਵਸੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਹਰ ਤਰ•ਾਂ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਕਿਊਬਾ ਨੂੰ ਡੀਜ਼ਲ ਪੈਟਰੌਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਹਾਇਤਾ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ (ਰੂਸ) ਤੋਂ ਮਿਲਣ ਲੱਗੀ। 1990 'ਚ ਜਦ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਬਿਖਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕਿਊਬਾ ਨੂੰ ਤੇਲ ਮਿਲਣਾ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਮਿਲਣੀਆਂ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਫੀਡੇਲ ਕਾਸਟਰੋ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ। 1995 ਤੱਕ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਅਨਾਜ ਦੀ ਥੁੜ• ਰਹੀ ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਊਬਾ ਅਨਾਜ ਪੱਖੋਂ ਆਤਮ ਨਿਰਭਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਸੰਨ 2001 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਅਨਾਜ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜਣ ਲੱਗਾ। ਅੱਜ ਉਸ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅਮਰੀਕਾ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਦੁੱਗਣੇ ਮੁੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ਹਿਰ-ਰਹਿਤ ਅਨਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਊਬਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹਵਾਨਾ 'ਚ ਹੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਬਲਦਾਂ ਦੀ ਜੋੜੀ ਹੈ। ਕਿਊਬਾ ਨੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਰਸਾਇਣਕ ਖੇਤੀ ਦਾ ਬਦਲ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਪਾਲਣਹਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਲਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਜੇ ਇਸ 'ਚ ਭਰਪੂਰ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਜੈਵਿਕ ਮਾਤਾ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਜ ਨਾਲੋਂ ਚਾਰ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਤੱਕ ਝਾੜ ਲਿਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਂਧਰਾ ਅਤੇ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾ ਨੇ ਇਹ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਕਰਕੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਆਂਧਰਾ 'ਚ 5 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ 'ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਲਈ 282 ਕਰੋੜ ਦੀ ਰਕਮ ਜਾਰੀ ਕਰਕੇ ਇਹ ਰਕਬਾ 30 ਲੱਖ ਏਕੜ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਜੂਨ 2007 'ਚ ਪੰਜਾਬ 'ਚੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾ ਦਾ ਵਫਦ ਵਾਰਧਾ (ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ) ਦੇ ਪਿੰਡ ਡੋਰਲੀ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਉੱਥੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸੁਭਾਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਸਬਜ਼ੀ ਫਾਰਮ ਦੇਖਿਆ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪੇਠਾ 47 ਕਿਲੋ ਦਾ ਸੀ। ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਬਜ਼ੀ ਮੰਡੀ ਉਸ ਦੀ ਸਬਜ਼ੀ ਨੂੰ ਲੋਕ ਉਡੀਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਵਿਕਦੀ ਵੀ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ ਹੈ। ਟਰੈਕਟਰ ਉਸ ਨੇ ਸਿਰਫ ਸਬਜ਼ੀ ਢੋਣ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਦੋ ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ 30 ਏਕੜ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਲਦ ਵੀ ਤਿੰਨ ਹਲ ਲੈ ਕੇ ਬੜੇ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਉਗਾਲੀ ਕਰਦੇ ਤੁਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਧਰਤੀ ਰੇਸ਼ਮ ਵਰਗੀ ਕੂਲੀ ਤੇ ਪੋਲੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਝੋਨੇ ਲਈ ਕੱਦੂ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਪੱਥਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਵਾਹ ਬੀਜ਼ ਕੇ ਬਲਦ ਵਿਹਲੇ ਖੜ•ੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਮੁਢੋਂ ਹੀ ਗਲਤ ਹੈ। ਬਲਦ ਤਾਂ ਪੱਠੇ ਖਾ ਕੇ ਉਨੇ ਮੁੱਲ ਦੀ ਖਾਦ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ 6-7 ਲੱਖ ਦਾ ਟਰੈਕਟਰ ਰਾਤ ਦਿਨ ਵਿਆਜ ਪੁਆਈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਟਰੈਕਟਰ ਸਾਲ 'ਚ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਘੰਟਾ ਚਲੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਕਿਸ਼ਤ ਮੋੜਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਾਡੇ ਤਾਂ 100 ਘੰਟਾ ਚੱਲ ਕੇ ਖੜ• ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਟਰੈਕਟਰ ਦਾ ਡੀਜ਼ਲ ਦਾ ਤੇ ਹੋਰ ਖਰਚਾ ਵੀ ਹੈ। ਬਲਦ ਤਾਂ ਵਿਚਾਰੇ ਪੱਠਾ ਟੋਕਰਿਆਂ ਦਾ ਹੀ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਅਲੰਬਰਦਾਰ ਸ੍ਰੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਪਾਲੇਕਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਦੇਸੀ ਗਾਂ ਨਾਲ ਤੀਹ ਏਕੜ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਦੇਸੀ ਗਾਂ ਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਬੰਨ (ਘੁਆਂਟ) ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਧੁੱਪੇ ਖੜ•ਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਦੇ ਗੋਹੇ 'ਚ ਖਰਬਾਂ ਸੂਖਮ ਜੀਵ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ 10 ਕਿਲੋ ਗੋਹਾ, 10 ਕਿਲੋ ਮੂਤਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕਿਲੋ ਗੁੜ ਅਤੇ ਦੋ ਕਿਲੋ ਬੇਸਣ ਪਾਉਣ ਨਾਲ 7 ਦਿਨਾ 'ਚ ਜੀਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਏਕੜ 'ਚ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਕਾਫੀਹੈ। ਇਹ ਜੀਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਲਾਹਣ ਵਾਂਗ ਉਫਨ-ਉਫਨ ਕਿ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਖਰਬਾਂ ਜੀਵ ਜਦ ਖੇਤ 'ਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਖੇਤ 'ਚ ਕਾਫੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੇ ਸਮਾਧੀ ਲਾਈ ਬੈਠੇ ਗੰਡੋਏ ਕ੍ਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਏਕੜ 'ਚ ਗੰਡੋਇਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਢਾਈ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਗੰਡੋਆ ਦਿਨ 'ਚ 10-12 ਵਾਰੀ ਚਾਰ ਪੰਜ ਫੁੱਟ ਹੇਠਾਂ ਜਾ ਕੇ ਉੱਪਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਜਿੱਥੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਮੁਸਾਮ ਖੁੱਲ•ਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਗੰਡੋਆ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥ ਵੀ ਉੱਪਰ ਲਿਆਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਹਨ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਪੰਛੀ। ਪੰਛੀ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਸੁੰਡੀਆਂ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਫਸਲ ਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਜੇ ਫਿਰ ਵੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕੀੜੇ ਵੱਧ ਜਾਣ ਤਾਂ ਨਿੰਮ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਨਿਮੋਲੀਆਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਕਾਹੜਾ ਇਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਕਾਹਲੀ ਨਾਲ ਅਮੀਰ ਬਣਨ ਅਤੇ ਪੈਸਾ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਅੰਨ•ੀ ਹੋੜ• 'ਚ ਕਿਸਾਨ ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਲਵਾਯੂ, ਅਨਾਜ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਸਭ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਹੋ ਚੁਕੇ ਹਨ। ਇਹ ਜ਼ਹਿਰ ਮਾਤਾ ਦੇ ਦੁੱਧ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਮਾਂਦਰੂ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਣ ਕਾਰਨ ਮੰਦ ਬੁੱਧੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਝਾੜ ਵੱਧਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਖੁਦਕਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਪੰਡ ਵੀ ਭਾਰੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਖਿਰ ਕਿਉਂ? ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਲਈ ਕਮਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਕੈਂਸਰ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੇ ਡਾਕਟਰਾਂ, ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ,ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਬਹੁਕੌਮੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਲਈ ਕਮਾਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੁਭਾਸ਼ਪਾਲੇਕਰ ਤਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਭ ਗਧੇ ਹਾਂ ਜੋ ਹੋਰਾਂ ਲਈ ਭਾਰ ਢੋਅ ਰਹੇ ਹਾਂ।