ਤਿਲ ਚੌਲੀ

ਅਮਰਜੀਤ ਢਿੱਲੋਂ
ਬਾਜਾਖਾਨਾ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇੱਕ 60 ਸਾਲਾਂ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਦਲਿਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਬਾਹਰ ਵਾਰ ਪਾਏ ਘਰ 'ਚ ਖੰਭੇ ਨਾਲ ਬੰਨ• ਲਿਆ। ਰੌਲਾ ਪੈ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ। ਕਾਫੀ ਘੁਸਰ-ਮੁਸਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਡਰਾਵਾ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਛੁਡਾ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਜਦ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਉਸ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਤੂੰ ਸਵੇਰੇ ਮੂੰਹ ਹਨੇ•ਰੇ ਕੀ ਲੈਣ ਆਇਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਭੌਣ 'ਤੇ ਤਿਲ ਚੌਲੀ ਪਾਉਣ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪੰਡਿਤ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਸਵਾ ਮਹੀਨਾ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਭੌਣ 'ਤੇ ਤਿਲ ਚੌਲੀ ਪਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਇੰਤਕਾਲ ਉਸ ਦੇ ਨਾਂਅ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਲਿਆ ਮਾਣਸਾਂ ਜੇ ਤਿਲ ਚੌਲੀਆਂ ਪਾਉਣ ਨਾਲ ਇੰਤਕਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਲੋਕ ਪਟਵਾਰੀਆਂ, ਤਹਿਸੀਲਦਾਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਕਿਉਂ ਭਰਣ। ਇਸ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਹ ਲੱਗੀ ਕਿਸੇ ਮੰਗਤੇ ਨੂੰ ਜੁਆਬ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਹਰ ਪੁੰਨਿਆਂ, ਮੱਸਿਆ ਮਟੀ 'ਤੇ ਲੱਸੀ ਪਾਉਣੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦਾ। ਸਾਧਾਂ, ਸੰਤਾਂ, ਤਾਂਤਰਿਕਾਂ ਕੋਲ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੀਰਥਾਂ 'ਤੇ ਨਹਾਉਣ ਵੀ ਪਰ ਪਿਛਲੇ 40 ਸਾਲ ਤੋਂ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨਿਘਰਦੀ ਹੀ ਗਈ। ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ 30 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵਕੀਲ ਨੇ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਬੀਕਾਨੇਰ ਵਾਲੀ ਸਰਪਲੱਸ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡਾ ਇੱਕ ਪੈਸਾ ਵੀ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਖਹਿੜਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਤਿਲ ਚੌਲੀ ਵਾਲੇ ਸੱਜਣ ਨੇ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਂਅ ਕਰਵਾਉਂਦਿਆਂ ਕਰਵਾਉਂਦਿਆਂ ਇਧਰਲੀ ਵੀ ਵੇਚ ਲਈ।
ਕਿਸ ਤਰ•ਾਂ ਦਾ ਦੌਰ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਮੰਗਤੇ ਵੀ ਭਾਣ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ। ਇਸ ਸਨਅਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਵਿਹਲੜਾ ਅਤੇ ਮੰਗਤਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਵੱਡਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਗੰ੍ਰਥੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅੱਗੇ ਲੋਕ ਉਨ•ਾਂ ਤੋਂ ਰੁਪਇਆ ਦੀ ਭਾਣ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਰੋਜ਼ਾਨਾਂ ਪੰਜ-ਪੰਜ ਦਸ-ਦਸ ਪੈਸੇ ਟੇਕਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਉਹ ਸਾਰੀ ਭਾਣ ਹੀ ਤਲਾਅ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕਿ ਲੋਕ ਰੁਪਈਏ ਤੋਂ ਘੱਟ ਟੇਕ ਹੀ ਨਾ ਸਕਣ। ਉਸ ਗੰ੍ਰਥੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅੱਗੇ ਲੋਕ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ 5 ਜਾਂ 10 ਰੁਪਏ ਦਾ ਸ਼ਗਨ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਕੋਈ ਵੀ 100 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸ਼ਗਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਪਰ ਗੰ੍ਰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਲੋਕ ਹਾਲੇ ਵੀ ਇੱਕ ਰੁਪਈਆ ਹੀ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਨੂੰ ਅਖਬਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਾਅ ਹੈ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਕੀ ਹਾਲ ਹੈ। ਤਾਂ ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ ਕਿ ਸਵੇਰੇ ਸਵੱਖਤੇ ਹੀ ਅਖਬਾਰਾਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੇ ਅਖਬਾਰ 'ਚ ਉਨ•ਾਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉੱਥੋਂ ਹੀ ਠੇਕੇ ਤੋਂ ਪਊਆ ਲੈ ਕੇ ਪੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵਡੂੰ ਖਾਊਂ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਦਿਨ ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ਉਨ•ਾਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੋਵੇ ਉਸ ਦਿਨ ਚੁਟਕੀਆਂ ਮਾਰਦੇ ਘਰੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਲਾਡ-ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਖੁਸ਼ੀ 'ਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਪਊਆ ਉਸ ਦਿਨ ਵੀ ਪੀਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।