ਜੰਗਲੀ ਬੂਟੀ

ਅਮਰਜੀਤ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਮਿੱਤਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ 'ਸੱਚ ਬੋਲਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਫਾਇਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬੋਲ ਕੇ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਝੂਠੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਿਆਨ (ਕਥਨ) ਵਾਰ-ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਦੁਹਰਾਉਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, 'ਮੇਰਾ ਦਗਿਸਤਾਨ' 'ਚ ਲੇਖਕ ਰਸੂਲ ਹਮਜਾਤੋਵ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ ਦਾ ਰਾਹ ਫੜ•ਨ ਵਾਲੇ ਯੋਧੇ ਥੋੜ•ੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਉਹ ਯੋਧੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਕਵੀ ਆਪਣੇ ਗੀਤ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਝੂਠ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਜਾਂ ਦੁਰਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇਹ ਆਚਰਨ ਦਾ ਹੀ ਇੱਕ ਲੱਛਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਡੂੰਘੀਆਂ ਜੜਾਂ ਫੜ• ਸਕਦਾ ਹੈ। ਝੂਠ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਜੰਗਲੀ ਬੂਟੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਜੇ ਜਲਦੀ ਜੜ•ੋ ਨਾ ਪੁੱਟਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਰੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਸਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਬੀਜ ਨੂੰ ਉਗਣ ਵਿਗਸਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ।
ਝੂਠ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਭੈੜੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਝੂਠ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਗੰਦਾ ਤੇ ਘਿਨਾਉਣਾ ਹੈ। ਸਿਧਾਰਥ ਗੌਤਮ ਬੁੱਧ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਿਖਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਦੇ ਭੁੱਲ ਕੇ ਵੀ ਹਾਸੇ ਠੱਠੇ 'ਚ ਵੀ ਝੂਠ ਨਾ ਬੋਲੋ। ਸੱਚ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਖੂਬਸੂਰਤੀ, ਸਵੱਛਤਾ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ! ਝੂਠ ਬੁਜ਼ਦਿਲੀ ਅਤੇ ਸੱਚ ਬਹਾਦਰੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਦੋਵਾਂ 'ਚੋਂ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹੀ ਰਸਤਾ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿਉਂਕਿ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਲੇ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਬਹਾਦਰ, ਦਲੇਰ ਲੋਕ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦੇ। ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਮਨ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਲ ਦੀ ਚਾਬਕ ਝੂਠੇ 'ਤੇ ਦੰਭੀ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਬਕੌਲ ਸ਼ਾਇਰ 'ਸੱਚ ਕਭੀ ਬੜੇ ਨਾ ਘਟੇ, ਝੂਠ ਦੀ ਕੋਈ ਇੰਤਹਾ ਹੀ ਨਹੀਂ।
ਦਾਗਿਸਤਾਨ ਦਾ ਲੇਖਕ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸਿਰਫ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਉਪਰ ਹੀ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤੀਜੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ ਪਰਖਦਾ ਹੈ। ਬੁੱਧੀ ਤੇ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬੰਦਾ ਉਸ ਚੀਜ਼ ਉੱਪਰ ਵੀ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਜਿਹੜੀ ਉਸ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੁੱਧੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨੂੰ ਵੱਸ ਵਿੱਚ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਲਈ ਕਲਾ ਕੌਸ਼ਲਤਾ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਜਵਾਨੀ ਦਾ ਸੱਚਾ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਦਿਲ ਮੰਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਸੁਲਝੀ ਹੋਈ ਸਿਆਣਪ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਹੱਸਣਾ, ਕਵੀਆਂ ਵਾਂਗ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਾਂਗ ਸੋਚਣਾ ਕਿਸੇ-ਕਿਸੇ ਦੇ ਹੀ ਹਿੱਸੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਨ ਚਿੰਤਕ ਖਲੀਲ ਜ਼ਿਬਰਾਨ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ 'ਪੰਖੇਰੂ ਦਿਲ ਲੈ ਕੇ ਤੜਕਸਾਰ ਜਾਗੋ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਰ ਕਰੋ ਕਿ ਪਿਆਰ ਮੁਹੱਬਤ ਲਈ ਇੱਕ ਦਿਨ ਹੋਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਮ ਪੈਣ 'ਤੇ ਸ਼ੁਕਰਾਨੇ ਨਾਲ ਭਰੇ ਘਰ ਮੁੜੋ। ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚਲੇ ਮਹਿਬੂਬ ਦੀ ਖਾਤਿਰ ਦੁਆ ਮੰਗ ਕੇ, ਆਪਣੇ ਬੁੱਲ•ਾਂ ਉੱਪਰ ਵਡਿੱਤਣ ਦਾ ਇੱਕ ਗੀਤ ਲੈ ਕੇ ਸੌਂ ਜਾਓ।
ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰੋ ਪਰ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਬੰਧਨ ਨਾ ਬਣਨ ਦਿਓ। ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਖਲੋਵੋ, ਪਰ ਲੋੜੋਂ ਬਹੁਤਾ ਨੇੜ ਵੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ। ਇੱਕਮਿੱਕ ਹੋਵੋ ਪਰ ਇੱਕਮਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਥੋੜ•ੀ ਵਿੱਥ ਵੀ ਰਹਿਣ ਦਿਓ। ਨਾ ਪਿਆਰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਦਾ ਰਜੇਵਾਂ ਹੀ ਕਾਫੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸ. ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਫਲਸਫਾ ਹੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਿਆਰ ਕਬਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਕਾਰਨ ਅੱਜ-ਕੱਲ• ਹੋ ਰਹੀ ਕਤਲੋ ਗਾਰਤ ਕਬਜੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕਾਰਨ ਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਭਾਣਜੇ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਕਾ ਮਾਮਾ ਸਿਰਫ ਇਸ ਲਈ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਮੀ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਬਜ਼ੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ 'ਮੁੰਡਾ ਦੇਖ ਕੇ ਕਬੂਤਰ ਵਰਗਾ, ਕੋਠੇ ਤੇ ਲਵਾ 'ਲੀ ਛਤਰੀ।