ਭਲੇ ਮਾਣਸਾਂ ਦਾ ਦਸਤੂਰ

ਅਮਰਜੀਤ ਢਿੱਲੋਂ
“ਕੀਤਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਮਨੋਂ ਭੁਲਾ ਦੇਣਾ ਭਲੇ ਮਾਨਸਾਂ ਦਾ ਦਸਤੂਰ ਹੈ ਨਹੀਂ” ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਾਕਾਰ ਤੇ ਗਾਇਕ ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ ਨੇ ਇੱਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸਮੇਂ ਕਹੇ ਸਨ। ਉਨ•ਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ੋ੍ਰਮਣੀ ਕਵੀਸ਼ਰ ਬਾਬੂ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਪਾਰਸ ਨੇ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਹ ਲਾਇਨ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਿਲਾਸ ਦੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ। ਪਾਰਸ ਨੇ ਹੀ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਮਹੀਨੇ ਦੇ 26 ਦਿਨ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਕਰੇ। ਪਰ ਚਾਰ ਦਿਨ ਮੁਫਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਲਈ ਰਾਖਵੇਂ ਜ਼ਰੂਰ ਰੱਖੇ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਗੱਲਾਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਕਿਸੇ ਦਾ ਅਹਿਸਾਨ ਨਾ ਭੁੱਲਣਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਲਾਉਂਣਾ। ਕੋਈ ਵੀ ਆਦਮੀ ਸੈਲਫ ਮੇਡ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਭੁਲੇਖੇ ਸਿਰਜ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਕੁਦਰਤ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ, ਵਾਤਾਵਰਣ, ਮਾਂ-ਪਿਓ, ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਸਾਥੀਆਂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਜ਼ਰੂਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਛਾਂ ਮਾਣ ਕੇ ਹੀ ਉਨ•ਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਬਕੌਲ ਸ਼ਾਇਰ ਕੁਹਾਰਵਾਲਾ “ਜਦ ਉਹ ਲੰਮੀ ਵਾਟ ਦੁਪਹਿਰਾ ਯਾਦ ਕਰਾਂਗੇ, ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਕੁਝ ਬਿਰਖਾ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਾਂਗੇ” ਸਾਨੂੰ ਬਚਪਨ 'ਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਾਦੀਆਂ ਮਾਂਵਾਂ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਬਿਰਖ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੇਰਾ ਦਾਗਿਸਤਾਨ ਦਾ ਲੇਖਕ ਰਸੂਲ ਹਮਜ਼ਾਤੋਵ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਆਦਮੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪਤਾ ਲੱਗਣ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਬੁੱਢੀ ਮਾਂ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਤੈਨੂੰ ਭੁਲੇਖਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਰਸੂਲ ਉਹ ਮੇਰਾ ਪੁੱਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਜੋ ਮੇਰੀ ਸਿਖਾਈ ਭਾਸ਼ਾ ਭੁੱਲ ਗਿਆ। ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਰਹੇ, ਪਿਆਰ ਕਬਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ। ਅਲੋਚਕ ਅਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਉਨ•ੀ ਉੱਚੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿਨੀ ਸ. ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਦੀ। ਇਸੇ ਤਰ•ਾਂ ਖਲੀਲ ਜ਼ਿਬਰਾਨ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪ੍ਰੇਮ, ਪ੍ਰੇਮ ਨਹੀਂ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰੇਮੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਦਾਸ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਹੱਡ ਮਾਸ 'ਤੇ ਪਲਦਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਹਿਮਚਾਰੀ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਪਵਿੱਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਨਾਕਿ ਭੇਖ ਧਾਰੀ। ਗਿਆਨ ਖੁਦ ਆਪਣੀ ਢਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਾਂਹ। ਪਿਆਰ ਨਾ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਦਾ ਰਜੇਵਾਂ ਹੀ ਕਾਫੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਚੁੱਪ, ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਕੂਲਾ ਜਿਹਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੈ। ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੋਟੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਆਰ, ਫਲਸਫਾ ਅਤੇ ਗਿਆਨ । ਪਰ ਅੱਜ ਕੱਲ• ਪਿਆਰ ਫਲਸਫੇ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਲੋਕ ਰੋਟੀਆਂ ਦੇ ਢੇਰ ਜਮ•ਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਿਆਰ ਦਾ ਮੋਹਿਕ ਪਰਦਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਲੁਕਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਦੀ ਭੌਤਿਕ ਸਮੱਰਥਾ ਅਤੇ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਤੱਕੜੀ 'ਚ ਇਸ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਪਿਆਰ ਮਨ ਦੀ ਉਹ ਅਵਸਥਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖ ਦੁਨੀਆਂਦਾਰੀ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਿਆਰ ਕੇਵਲ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪੂਰਕ ਹੈ। ਤਜ਼ਰਬਾ ਆਪ ਹੀ ਰਾਹ ਦਿਖਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸ੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਤ ਗੀਤਾ 'ਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਅਰਜਨ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹੋ ਆਪਣੀ ਹੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸ਼ਾ ਕਰੀ ਚੱਲ। ਆਪਣੇ ਮੂੰਹੋਂ ਬਣੇ ਮੀਆਂ ਮਿੱਠੂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।